کتاب درآمدی بر روانشناسی امید ـ تئوری انتخاب ـ ترجمه دکتر علی صاحبی
مقدمه کتاب تئوری انتخاب از ویلیام گلاسر
دکتر علی صاحبی در مقدمه‌ی کتاب تئوری انتخاب میگوید یادگیری تئوری انتخاب نورامید را دل ما زنده نگه‌می‌دارد که:
ما برآیند نیروها و عوامل بیرونی نیستیم.
ما قربانی گذشته خود نیستیم.
ما بازیچه لایه‌های زیرین مغز و هورمون ها نیستیم.
ما رفتار خود را انتخاب می‌کنیم و تاکنون نیز چنین کرده‌ایم.
و این امید همانی است که قدرت معنابخشی به زندگی را در ما بیشتر میکند. باور می‌کنیم که بیش از آنکه شرایط بیرونی بر زندگی ما سلطه داشته باشد، این درون ماست که باعث حال خوب، احساس رضایت و خوشبختی ما می‌شود. آن وقت حتی با مکان به‌دنیا آمدنمان، و با تمام چیزهایی که در اختیار و انتخاب ما نبوده به صلح می‌رسیم.
بذر تمام بدبختی‌های ما در سال‌هایی کاشته می‌شود که با آدم‌هایی سر و کار داریم که معتقدند، نه تنها دریافته‌اند چه چیزهایی برای خودشان درست است، بلکه صلاح دیگران را نیز می‌دانند.
آنها با توسل به این اکتشاف خود و سنت مخربی که هزاران سال است بر فکر آنها سایه افکنده، احساس میکنند وظیفه دارند ما را مجبور کنند کاری را که از نظر آنها درست است، انجام دهیم.
بزرگترین بدبختی انسان نحوه مقاومتش در برابر این اجبار است؛ نظریه انتخاب مخالف سنت باستانی، من صلاح تو را می‌دانم، است.
کتاب تئوری انتخاب از ویلیام گلاسر
تئوری انتخاب از جمله شاخه های روانشناسی جدید است و می گوید که باید از کنترل گری پرهیز کرد و کنترل گری را به عنوان عامل تخریب کننده ی رابطه معرفی می کند و کنترل درونی را در مقابل کنترل بیرونی توصیه می کند .
این روانشناسی جدید به ما می آموزد که آنچه انجام می دهیم و احساس می کنیم , از جمله بدبختی ما , حاصل انتخاب خود ماست . بنابراین اگر می خواهیم احساس بهتری داشته باشیم باید به نحوی زندگی مان را تغییر دهیم . در اغلب موارد این کار بدین معناست که چنانچه با دیگران مشکل داریم , برای حل آن باید با دقت بیشتری به رفتارهای خودمان توجه کنیم .
تئوری انتخاب توضیح می دهد که افراد چرا و چگونه رفتار می کنند .
این نظریه شیوه ی کارکرد مغز آدمی را برای صدور رفتار تبیین می کند .
تئوری انتخاب معتقد است که هر آنچه از ما سر می زند یک رفتار است : غذا خوردن , دعواکردن , خشمگین شدن , غمگین و افسرده شدن , نگران و مضطرب شدن و … . تمام رفتارهای ما از درون ما برانگیخته می شوند و معطوف به هدفی هستند . هدف هر رفتار , ارضای یکی از پنج نیاز اساسی ماست.
پنج نیاز اساسی در کتاب تئوری انتخاب از ویلیام گلاسر
عشق و احساس تعلق
پیشرفت (قدرت)
تفریح و لذت
آزادی و خودمختاری
بقا و زنده ماندن
تئوری انتخاب معتقد است هنگامی که افراد در ارضای نیازهای خود ناکام می شوند، دست به رفتار می زنند.
یعنی رفتار و عمل خاصی را انتخاب می کنند تا شاید بدان وسیله نیازشان را برآورده سازند.
چنانچه فرد برای ارضای نیازهایش روشهای موثر را پیدا نکند دست به رفتارهای ناکارآمد می زند که در روانشناسی رایج به آنها بیماری می گویند مثل:
مضطرب
افسرده
خشمگین
منزوی و …
این تئوری معتقد است که افراد خودشان آن رفتار را انتخاب میکنند.
پس به جای افسرده بودن فعل افسردگی کردن را بکار میبرد.
تئوری انتخاب معتقداست که گذشته‌ها بر زندگی کنونی ما اثری شگرف داشته‌است ولی تعیین کننده‌ی رفتار کنونی ما نیست .
اصول بنیادین کتاب تئوری انتخاب از ویلیام گلاسر
تنها فردی که می توانیم رفتارش را کنترل کنیم ، خودمان هستیم .
هنگامی که برای انجام کاری با تنبیه و تهدید روبرو می شویم ، به ندرت پیش می آید که آن کار را خوب انجام دهیم .
هنگامی که واقعا می فهمیم فقط رفتار خودمان را می توانیم کنترل کنیم ، فورا در مورد آزادی شخصی خود تجدید نظر می کنیم و در بسیاری از موارد در می یابیم بیش از آنچه تصور می کرده ایم آزادی داریم.
برای مثال وقتی زنی به شوهرش می گوید :
« اگر با من بهتر رفتار نکنی ، ترکت می کنم » در واقع در فرایند تعریف مجدد آزادی شخصی خودش است.
او همیشه می تواند ترک کردن همسرش را انتخاب کند.
آنچه الان باید انتخاب کند این است که اگر در این رابطه بماند، حاضر است چه میزان از آزادی خود را واگذار کند.
برای اینکه کنترل زندگی خود را در اختیار بگیریم ، که همیشه امری است ممکن ، باید ببینیم آزادی چقدر برای ما اهمیت دارد.
به این نکته فکر کنید که تا کنون چقدر وقت خود را صرف این کرده اید که دیگران را وادار کنید کاری را انجام بدهند که خودشان نمی خواهند،
و همچنین چقدر وقت صرف مقاومت در برابر کسانی کرده اید که می خواستند شما را به انجام کاری مجبور کنند که نمی خواستید انجام دهید.
هنگامی که بدانیم فقط می توانیم رفتار خودمان را کنترل کنیم ، آزادی و اختیار بیشتری داریم تا اقداماتی را انجام دهیم برای روابط و اهدافمان مفید و موثر تر هستند.
بخش هایی از کتاب تئوری انتخاب از ویلیام گلاسر
اگر چیزهایی یاد میگیریم
اگر چیزهایی که یاد می گیریم یا بدست می آوریم را با دیگران سهیم نشویم چه لطفی دارد؟!
یکی از دوستانم که یک گلف باز جدی است، یک روز به تنهایی با خودش گلف بازی می کرد و با یک شوت تک ضربه به هدف زد…
به نظر من بازی اش هیچ لطفی نداشت.
چرا میان کاکتوس ها غلت می زنیم ؟
دکتر ویلیام گلاسر مثالى خوبى دارد او میگوید:
یک مرد جوان در پارک بزرگ کاکتوس مشغول قدم زدن بود، ناگهان تمام لباس هایش را در آورده و به وسط کاکتوس ها مى پرد و غلت مى زند،
افرادى که اطراف بودند او را با زحمت بیرون مى آورند و از او مى پرسند :چرا اینکار را کردى؟!
و او پاسخ مى دهد که :
“در آن لحظه به نظرم کار خوبى مى آمد”
همه ما انتخاب هاى این چنینى داریم که در لحظه به نظرمان کار درستى مى آمده،
زمانیکه از ترس تنهایى با کسى ارتباط داشتیم که ما را به بیراهه کشانده ،
در زمان درماندگى از کسى درخواست کمک کردیم که صلاح ما را نمى خواسته،
تلاش براى نگه داشتن فردى کردیم که روح و شخصیت ما را پایمال کرده….
همه ما احتمالاً در میان کاکتوس ها غلت زده ایم.
ما در آن لحظه این رفتارهاى آسیب زا را انتخاب مى کنیم، اما چرا؟
استفاده از یکسرى الگوها که ممکن است از والدین یا اطرافیان آموخته شده باشد یا انتخاب آسانترى است،
نسبت به فکرکردن و پیداکردن انتخابهاى بهتر، اینست که مارا برآن مىدارد که رنج‌بردن و تحمل‌درد را انتخاب کنیم.
باور اینکه موقعیتى ناامید کننده است و شما نمی‌توانید هیچ کارى بکنید باعث اینهمه رنج و درد شده است.
باور افسرده شدن بسیار راحت تر از تلاش براى گرفتن حق است…
باور ناامیدى و اندوه راحت تر از تغییر مسیر و شروع مجدد است.
ما به این علت است که در شرایط خاص روى کاکتوس ها غلت مى زنیم…
همه ما اذعان داریم که در این زمانه محتاط بودن و حالت دفاعی داشتن، تا حدی معقولانه محسوب می شود؛ چرا که آدم های ساده لوح و خوش بین همواره در معرض آزار و سوء استفاده قرار دارند. همه انسان ها برای اینکه زندگی خوبی داشته باشند لازم است که بتوانند در مواقع ضروری از خود در مقابل خطر های زندگی، از جمله روابط آزاردهنده دفاع کنند. اما هنگامی که فرد محبوب ما به طور مداوم به ما شک دارد و به ما اعتماد نمی کند، در این صورت ما با فردی دارای اختلال شخصیت پارانوئید وارد ارتباط شده ایم . این اختلال شخصیت بسیار فراتر از احتیاط های لازم در روابط بین فردی عمل می کند. فرد با اختلال شخصیت پارانوئید عقیده دارد که نمی توان به دیگران واقعا اعتماد کرد و همه افراد موذی و مغرض هستند و نسبت به او سوء نیت دارند.
حالات افراد پارانویید:
برای یک فرد با اختلال شخصیت پارانوئید شوخی های سالم و عادی دیگران با او، حتی هنگامی که از سوی دیگران مورد تحسین و تمجید واقع می شود، به مثابه تمسخر و تحقیر و تهدید تلقی می شود. آنها از نظر اطرافیان خود، افرادی خشک، رسمی، بی احساس و فاقد حس شوخ طبعی هستند. آنها به افراد کینه ای شهرت دارند. فرد پارانویید آزردگی خود از دیگری را به مرور ایام شدت بیشتری می بخشند؛ چنان که شما میان اتفاقی که مدت ها قبل افتاده و خشمی که او اکنون به دل گرفته است، هیچ ارتباط منطقی نمی بینید.
افکار افراد پارانوئید:
افراد پارانویید دارای افکاری دو قطبی هستند. آنها دنیا را یا سفید یا سیاه می بینند. بنابراین افراد پیرامون آنها یا در خدمت آنها هستند یا علیه آنها موضع گرفته اند. این موضوع در مورد فرد مورد علاقه او نیز صدق میکند. بنابراین، شما یا باید همواره احساس وفاداری خود را به او اعلام دارید یا آنکه به طور مداوم متهم به خیانت شوید.
او ابتدا شواهد مبتنی بر وفاداری فرد محبوبش را نادیده گرفته و به شواهد جزئی و قابل چشم پوشی استناد می کند (به طور مثال، ” چرا امشب پانزده دقیقه دیرتر از خرید برگشتی؟” ).
متاسفانه به دلیل تمایل او به استناد به شواهدی که تنها از فرضیات بد بینانه اش پشتیبانی می کنند، گفتگوی منطقی و متقاعد ساختن او به اینکه اشتباه فکر میکند، تقریبا غیر ممکن است. در حقیقت ایجاد رایطه عاطفی با فرد پارانویید تقریبا غیر ممکن است، زیرا چنین فردی از صمیمیت و عاطفه لازم برای ایجاد و حفظ چنین رابطه ای برخوردار نیست. هشداری جدی به ویژه برای آن دسته از افرادی که در رابطه با فرد پارانوئید قرار دارند؛ در اختلال شخصیت پارانوئید بیش از دیگر انواع اختلال شخصیت احتمال دست زدن به اعمال پرخاشگرانه و خشونت آمیز وجود دارد.
به یاد داشته باشید هر چه افکار پارانوئیدی جدی تر می شوند، امکان آنکه فرد دارای این افکار دست به عمل بزند، بیشتر از آن می شود که بتوان پیش از وقوع حادثه، آن را علاج کند
شکل گیری اختلال شخصیت پارانوئید:
حداقل یکی از والدین فرد پارانوئید فردی بی عاطفه، سخت گیر و تحقیر کننده بوده است. در نتیجه، در همان کودکی این پیام به او القا می شود که مرتکب خطا شده اند و سزاوار مجازات اند. بنابر این، افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید در بزرگسالی نیز منتظر حمله و سوء استفاده از سوی افراد پیرامون خود هستند و همزمان این پیام را به محیط خود ارسال می دارند که آنها افرادی ” متفاوت از دیگران”، “عالی” و ” تنها” هستند. احتمالا والدین فرد پارانوئید، افرادی کمال گرا بوده و احتمالا تحمل هیچ گونه اشتباهی را نداشته اند. به همین جهت با مشاهده کمترین خطا از سوی کودک او را به شدت تنبیه می کرده اند.
اولین نکته برای درمان افسردگی این است که به علت آن توجه کنیم. اگر افسردگی را به عنوان هیولا در نظر بگیریم به جای اینکه از آن فرار کنیم باید در چشمانش نگاه کنیم و احساساتی که منجر به افسردگی و در نتیجه اجتناب می شود را بررسی کنیم. دلایل ابتلا به افسردگی را می توانید در متن قبلی دنبال کنید.
به عنوان مثال ممکن است بگویید: من احساس افسردگی می کنم. سوالاتی که به دنبال این فکر می آیند به این شکل است: چرا امروز؟ چه چیزی را من نادیده می گیرم؟ مساله ای که به آن نمی خواهم بپردازم چیست؟
بدون بینش، ما در چرخه ای گرفتار می شویم که دوباره و دوباره آن را تکرار می کنیم. وقتی نسبت به خود بی توجه باشید بقیه افراد رنج می برند، نمی توانید از کار یا بازی لذت ببرید. بی توجهی به خود، اعتماد به نفس پایین و احساس گناه نیروهای محرک هر نوع افسردگی هستند.
این صداهای دورنی منفی تصویر بدنی تان را شکل می دهند. شما دیگران را بهتر و جذاب تر می بینید، حتی زمانی که درست نیست و با واقعیت جور در نیاید. من جذاب نیستم، من ناتوانم، من خنگم… چنین خودگویی هایی که سمی نیز هستند انرژی شما را از بین می برد و شما همیشه ناراضی باقی می مانید.
حال چطور با افسردگی مبارزه کنیم: برای از بین بردن افسردگی یا درمان افسردگی باید اقدامات متعددی انجام دهید. درمان افسردگی همانند رفتن به جنگ است. ابتدا باید به مسائلی که زندگی شما را تحت تاثیر قرار می هد توجه کنید:
روش های درمان افسردگی
درمان افسردگی ـ بدن
ورزش:
۳۰ تا ۴۰ دقیقه سه بار در هفته می تواند علائم افسردگی را کاهش دهد. پیاده روی هم یک کمک کننده بی نظیر است.
خواب:
۷ الی ۸ ساعت خواب شبانه
رژیم غذایی:
تحقیقات رابطه بین چربی بالا و افسردگی را نشان داده است. سعی کنید رژیمی داشته باشید. غذاهایی را که موجب آسیب تان می شود حذف کنید.
درمان افسردگی ـ ذهن
خلاقیت:
تخیل خود را با تجربیات جدید تحریک کنید. لذت بردن از شعر، هنر، تئاتر، موسیقی را فراموش نکنید. از استعدادهای خود خود غاقل نشوید.
روان درمانی:
برای درک خود و شکستن الگوهای خود از درمان استفاده کنید.
آموزش:
با بدست آوردن مهارت های جدید، خود را به چالش بکشید.
درمان افسردگی ـ معنویت
مدیتیشن:
افکار خود را از طریق تلقین، مراقبه، یوگا و … آرام کنید.
اقدامات بشردوستانه:
کمک به دیگران الهام بخش است و به شما عزت نفس می دهد. به دنبال فرصت های داوطلبانه در جامعه خود باشید.
ایمان:
معنویات را در نظر بگیرید، فلسفه و باورهای مختلف را جستجو کنید. هنگامی که افسردگی جایش را در زندگی تان باز می کند، فکر به آن باعث می شود برای کمک به خود ناخودآگاه گریه کنید. به صدای گریه گوش کنید؛ سعی کنید انچه که این اشک ها می خواهد بگوید را بشنوید. اگر مدت هاست افسرده شده اید، ضد افسردگی ها ممکن است باعث شود احساس بهتری داشته باشید، درمان افسردگی هنوز در دستان شماست. تنها وقتی با آن مواجه شده، مقابله کنید و علت واقعی افسردگی خود را درک کنید، با اقدامات لازم سرانجام خواهید توانست بر آن فائق شوید.
در مطالب گذشته ابتدا گفتیم که افسردگی چیست و سپس علایم افسردگی را مشخص کردیم. در این مطلب دلایل ابتلا به افسردگی را توضیح می دهیم
دلایل ابتلا به افسردگی
وراثت و سابقه خانوادگی
در صورتیکه در خانواده ای سابقه ابتلا به افسردگی وجود داشته باشد، احتمال اینکه این امر از طریق وراثت به شخصی انتقال داده شود وجود خواهد داشت. در حقیقت شیوع این موضوع در خانواده هایی که قبلا افرادی به افسردگی دچار شده اند بیشتر بوده است.
ساختار بیوشیمیایی مغز و بدن
مغز توسط یک سری مواد شیمیایی دستورات خود را به بدن ارسال می کند و اختلال در این مواد شیمایی یا ناقلان عصبی باعث می شود که در بدن اختلالات عصبی و عملکردی ایجاد گردد. سروتونین مهمترین پیام رسان شیمیایی است که در افسردگی نقش به سزایی دارد. اگر در این پیام رسان اختلالی ایجاد گردد، تاثیرات بسیاری در عواطف و احساسات شخص ایجاد می گردد.
عوامل هورمونی در خانم ها
یکی دیگر از دلایل ابتلا به افسردگی نوسان میزان هورمون در خانم ها است که می تواند باعث بروز افسردگی شود. این امر ممکن است چند روز قبل از قاعدگی شروع شود و در شخص نوسانات روحی روانی ایجاد نماید.
یکی دیگر از نوسانات میزان هورمون بعد از دوران بارداری اتفاق می افتد که اما یک امر دیگر که در این زمان باعث بروز افسردگی می شود معمولا در خانم هایی است که شاغل بوده اند و اکنون مجبور به حضور در خانه و در حقیقت انزوای اجتماعی می شوند. در دور بودن از اجتماع و نشستن در کنار فرزند نیز می تواند باعث بروز افسردگی در خانم های باردار شود.
بعد از دوران یائسگی نیز زن بدلیل اینکه توانایی تولید مثل و جنسی خود را از دست می دهد نیز باعث می شود در افسردگی نقش داشته باشد.
حوادث سخت زندگی
یکی از دلایل مهم در بروز افسردگی در شخص اتفاقات و حوادث سختی است که در زندگی رخ می دهد. این اتفاقات می تواند باعث اختلال در سیستم عصبی یا همان ساختار بیوشیمیایی معز می شود و شخص را دچار افسردگی کند.
مواردی همچون طلاق، پایان یک رابطه عاطفی، از دست دادن یک عزیز، مشکلات کاری یا مالی و … می توانند از جمله حوادثی باشند که باعث افسردگی در شخص شوند.
دلایل روانی بخصوص در سنین کودکی
بیشتر ویژگی های شخصیتی در دوران کودکی شکل می گیرد و اتفاقاتی که در دوران کودکی برای شخص رخ می دهد می تواند تاثیرات ماندگاری در ذهن شخص باقی بگذارد و حتی به عنوان ضمیر ناخودآگاه شخص عمل کند.
جهت این امر می توانید متن تداوم مشکلات ما و ضمیر ناخودآگاه را مطالعه کنید.
به عنوان مثال بی مهری یا عدم توجه در دوران کودکی، تجاوز جنسی و … می تواند از جمله عوامل بروز افسردگی در شخص باشد.
بیماریهای خاص
پرکاری غده تیروئید، اعتیاد، بیماریهای سخت و خطرناک همچون سرطان، اج آی وی و … و استفاده از برخی از داروها نیز می تواند در بروز افسردگی تاثیر گذار باشد.
با توجه به دلایل ابتلا به افسردگی که در بالا به آنها اشاره شد افراد زیر می توانند در معرض ابتلا به افسردگی باشند
زنانی که اختلالات هورمونی دارند.
زنان که تازه زایمان کرده اند.
نفراتی که سابقه افسردگی در خانواده داشته اند.
افرادی که مشکلات روانی در دوران کودکی خود داشته اند.
نفراتی که عزیزی را از دست داده اند.
افرادی که دچار یک حادثه عاطفی همچون پایان یک رابطه احساسی و یا طلاق شده اند.
معتادان به مواد مخدر یا الکل
افرادی که بیماریهای خاص همچون سرطان دارند.
افرادی که داروهای خاص همچون فشار خون مصرف می کنند.
در مطلب بعدی روش های درمان افسردگی را برای شما مرور خواهیم کرد.
سوال بسیار مهمی که در زمینه افسردگی می شود و همه به دنبال پاسخگویی به این سوال هستند همین سوال افسردگی چیست می باشد. پاسخ سوال افسردگی چیست در شناخت بهتر این بیماری و همچنین شناخت بهتر علائم افسردگی و روش درمان افسردگی بسیار تاثیرگذار است. در زیر تعریف هایی را جهت شناخت افسردگی جمع آوری کرده ایم.
افسردگی چیست:
افسردگی یک اختلال روانی بسیار رایج در دوران معاصر است که به احساس غم و اندوه و همچنین تجربه ی بحرانی زندگی محدود نشده و نیاز به درمان زود هنگام دارد.
براساس تعریفی که در ویکی پدیا آمده است: افسردگی یک حالت خلقی و رفتاری شامل بی‌حوصلگی و گریز از فعالیت یا بی‌علاقگی و بی‌میلی است و می‌تواند بر روی افکار، رفتار، احساسات، خوشی و تندرستی یک فرد تأثیر بگذارد.
تعریف دیگری که از افسردگی می توان داشت طولانی شدن زمان برای احساس بدبختی، احساس تنهایی، احساس ناراحتی و … است. همه ی ما در طول دوران زندگی با احساساتی این چنینی روبرو می شویم و بعد از گذشت یک یا دو هفته، خودمان می توانیم بر آن پیروز شده و از ادامه ی آن جلوگیری کنیم. اما طولانی شدن این احساسات در زندگی روزمره ما اختلال ایجاد کرده و نیاز به کمک، مشاوره و روانشناسی دارد که به نام افسردگی شناخته می شود.
یک نوع دیگر از تعریف افسردگی به این صورت است که شخص بیمار علاقه خود را نسبت به چیزهایی که قبلا باعث شادی و خوشحالی و همچنین لذت او می شده ، از دست داده و به همراه آن نشانه های روانی و فیزیکی از خود بروز می دهد. در این هنگام شخص دچار افسردگی شده است.
شیوع افسردگی:
این بیماری به قدری رایج است که در آمریکا نام سرماخوردگی روانی بر روی آن گذاشته اند. (مارتین سلیگمن)
سازمان بهداشت جهانی شیوع این بیماری را به میزان ۵ درصد جمعیت جهان و حدود ۳۵۰ میلیون نفر اعلام کرده است. تنها ۱۶ میلیون نفر در آمریکا از این بیماری رنج می برند و حدود ۵ درصد مردم ایران نیز به این بیماری مبتلا هستند.
از نام های دیگر افسردگی، افسردگی بالینی یا اختلال افسردگی می باشد.