نوجوانی به دوره‌ای بین کودکی و بزرگسالی گفته میشود.
دوره نوجوانی هم از نظر نوجوانان و هم از نظر والدین آنها دشوارترین دوره فرد است.
دوره نوجوانی از مراحل بسیار مهم تحول شخصیت یک فرد به شمار می‌رود که از دیرباز مورد توجه روانشناسان بوده است.
مراحل نوجوانی
در بسیاری از پژوهش ها نوجوانی را به سه دوره تقسیم می کند:
نوجوانی اولیه (۱۲ تا ۱۴) سالگی
اواسط نوجوانی (۱۴ تا ۱۶) سالگی
اواخر نوجوانی (۱۶ تا ۱۸) سالگی
اگرچه همه دوران یک انسان مهم هستند ولی دوره نوجوانی از این جهت که تاثیرات ناگهانی بر رفتار و دیدگاه فرد دارد از سایر دوره ها متمایز است.
میزان تغییر در رفتار و دیدگاه نوجوانان با میزان تغییر در وضعیت بدنی آنها برابر است.
و طی سال‌های اولیه نوجوانی زمانی که تغییرات بدنی با سرعت انجام می شود تغییرات بر رفتار و دیدگاه آنان نیز به سرعت به وجود می آید.
عدم توانایی حل مشکلات
اگرچه هر سنی مشکلات و مسائل خاص خود را دارد ولی مسائل نوجوانان اغلب در پسران و دختران به گونه‌ای است
که آنها به سختی از عهده حل مشکلات برمی‌آیند.
گر چه دلایلی برای این مسئله وجود دارد: اول اینکه در دوره کودکی مسائل آنها توسط والدین یا دیگران مانند معلمان حل می شود،
در حالی که بسیاری از نوجوانان به دلیل بی تجربگی تصمیم می‌گیرند که به تنهایی از عهده حل مسائل شان بر آیند ولیکن نمی توانند.
مورد بعدی این است که نوجوانان دوست دارند در این دوره احساس کند که افرادی مستقل و آزاد هستند
آنها درخواست راهی را دارند که بتوانند از عهده مسائلشان برآیند و
تلاش هایی که از طرف والدین آنها برای کمک به آنها ارائه می شود را قبول نمی کنند.
رفتار
عوامل موثر در شکل گیری رفتارهای نوجوانان عبارتند از:
عوامل زیستی
عوامل روانی
عوامل اجتماعی
تمامی رفتار های ما از این سه عامل نشئت میگیرد.
مشکلات دوره نوجوانی
درگیری میان استقلال و وابستگی:
این دوره حد فاصل بین کودکی و بزرگسالی است، از دست دادن حمایت های بی قید و شرط والدین برای کسب احساس استقلال از یک طرف و همچنین لذت مورد حمایت و پشتیبانی قرار گرفتن فرد از طرف دیگر در نوجوان کشمکش درونی ایجاد می کند.
سرکشی نوجوانان:
نوجوان برای کسب استقلال علیه همه مراجع قدرت از جمله والدین طغیان میکند. در نتیجه به خاطر عدم آگاهی برخی والدین پاسخ درستی به نیازهای فرزند خود نمی‌دهند و درگیری‌هایی بین آنها اتفاق می‌افتد خانواده‌ها باید بدانند فرزندشان به مرحله‌ای رسیده است که می‌توان به برخی از نیازهای معقول آنها پاسخ مثبت داد.
هویت فردی:
یکی دیگر از مشکلات نوجوانان برخورد با مسئله هویت آنهاست.
در این موضوع اکثر نوجوانان سوالات بسیاری در ذهن آنها شکل می گیرد که من کیستم ؟و هدف از زندگی در آیندم چیست؟
پاسخ به نیازهای جنسی:
در این سن به دلیل پدیده بلو تغییراتی در ظاهر و بیولوژیک و شیمیایی در بدن آنها رخ میدهد
که باعث افزایش تمایلات جنسی در آنها میشود بنابراین خانواده ها باید با روشی صحیح به فرزندان و آموزش بدهند
و از بروز برخی آسیب هایی از جمله روابط جنسی پیشگیری نمایند.
ترس از آینده:
کودکان زمانی که به دوره نوجوانی می رسند اغلب ترسی در آنها پدید می آید که
شامل تحصیلات شغل درآمد و… آینده آنهاست و دلهره اتفاق های پیش رو را دارند.
دغدغه اقتصادی:
در دوره نوجوانی نیاز های اقتصادی و مالی فرد تغییر میکند و شکل تازه‌ای به خود میگیرد
با دادن استقلال مالی استقلال طلبی را بدهید و آن را افزایش دهید.
تعارض بین خواسته های والدین و گروه همسالان:
در این دوره فرد بیشتر از همسالان خود پیروی نمی‌کند و از سن ۱۴ سالگی به بعد این تبعیت بیشتر می شود. در دوره نوجوانی اگر هر دو طرف رابطه یعنی والدین و فرزندان شناخت بهتری از هم داشته باشند
میتوانند هم راستای هم پیش روند و نیازهای خود را بدون هیچ درگیری و
کشمکشی برطرف نمایند و از راه گفتگو مسائل و مشکلاتشان را حل کنند.
بازی کردن لازمه ی زندگی هر کودک است .
همانطور که بزرگسالان احساساتشان را با کلام بیان میکنند، زبان کودکان،بازی کردن آنهاست.
آنان افکار خودشان را با بازی کردن بیان میکنند. و توانایی این را دارند که مشکلات خود را پیدا کرده و
با استفاده از آن اعتماد به نفس و روحیه استقلال طلبی را در خود پرورش دهند.
کودکان احساساتی مانند ترس، اندوه، شادی و عصبانیت خود را از طریق بازی بیان و به این ترتیب احساس امنیت و با ارزش بودن میکنند.
در کودکان حواس پرت و بی قرار که توانایی کنترل کمی بر روی خود دارند و همچنین کودکانی
که مورد اذیت و آزار جنسی و حتی ضرب و شتم قرار گرفته اند، بازی درمانی بهترین راه حل برای درمان این کودکان است.
در بازی کودک نیاز های حسی و حرکتی خود را برطرف، و انرژی خود را تخلیه میکند. در این صورت به او آرامشی میرسد.
در غیر این صورت اگر تخلیه انرژی صورت نگیرد کودک دچار افسردگی، استرس و اضطراب میشود.
خصوصیات رفتاری کودکان اصولا در بازی هایشان مشخص میشود به طورمثال:
کودکانی که قدرت را دوست دارند در بازی همیشه نقش رهبر، فرمانده و …را بازی میکنند و
همچنین کودکی که پرخاشگر است در بازی شروع به کتک زدن عروسک هایش میکند.
منظور از بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی یک روش روان درمانی است اگرچه در سنین بزرگسالی هم دیده می شود ولی در درجه اول برای کودکان ۳ تا ۱۲
سال استفاده می شود.
این روش به کودکان کمک می کند که زندگی خود را کشف کنند و آزادانه افکار و احساسات سرکوب شده را از طریق بازی بیان کنند.
بازی درمانی به طور معمول در جایی انجام می شود که به کودک فشاری تحمیل نشود و بتوانند آزادانه افکارش را بیان کند.
هدف از بازی درمانی چیست؟
هدف این است که به کودکان آموزش دهند همیشه برای بیان احساسات و افکارشان راه های سالم تری را پیش بگیرند و احترام و
همدلی بیشتری و راه های جدید و مثبت تری برای حل مشکلات پیدا کنند.
بازی درمانی در چه مواقعی استفاده می شود؟
بازی درمانی به کودکانی که دارای نقص اجتماعی و عاطفی هستند کمک میکند که بهتر ارتباط برقرار کنند، رفتار خود را تغییر
دهند، مهارت های حل مسئله را توسعه دهند و از راه های مثبت با دیگران ارتباط برقرار کنند.
همچنین مناسب کودکانی است که در زندگی حوادث استرس زایی را تجربه کرده اند.
مانند یک بیماری جدی یا بستری در بیمارستان ، خشونت خانگی، سواستفاده، تروما، بحران خانوادگی و یا تغییر دلخراش در آنها.
بازی درمانی میتواند به کودکانی که دارای مشکلات تحصیلی اجتماعی ، ناتوانی در یادگیری، اختلال در رفتاری، اضطراب ،
افسردگی و یا غم و اندوه و عصبانیت و نقص توجه و یا حتی در طیف اوتیسم هستند کمک کند.
روش های بازی درمانی
بازی درمانی به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت میگیرد:
مستقیم: درمانگر باید رفتاری صبورانه داشته باشد و به هدف بازی و نحوه استفاده کودک به آن توجه داشته باشد.
بنا به تشخیص خود درمانگر او میتواند نقشی از بازی کودک را داشته باشد و شریک بازی او باشد.
غیر مستقیم: در این روش درمانگر نقشی مستقیم در انتخاب بازی کودک ندارد و همه چیز بر عهده ی خود کودک میباشد.
با این روش احساسات کودک نمایان می شود و کودک بی واسطه با آن رو به رو میشود.
همچنین باعث میشود که کودک بیاموزد احساسات و عواطف و رفتار هایش را مهار کند و آنچه که باعث رنج او میشود را کنار
بگذارد.
انواع بازی ها در بازی درمانی
روانشناسان و درمانگران بر اساس عواملی که بر نوع انتخاب بازی کودکان دخالت دارند، بازی های آنها رابه چند قسمت تقسیم کردند:
بازی های با قاعده: در این بازی انواع گوناگونی دارد که اکثرا به صورت گروهی انجام می شود.
این بازی به کودکان قاعده، ترتیب و نوبت را می آموزد.
بازی های جسمی:این بازی از قدیمی ترین نوع بازی ها است و همچنین به ابزار مخصوص نیازمند است
که هم به صورت انفرادی به هم به صورت گروهی انجام می شود.
این بازی برای مصرف انرژی اضافی بدن و همچنین برای رهایی از خستگی ها در کودکان انجام می شود.
بازی های نمایشی:این بازی شباهت زیادی به بازیهای تقلیدی دارد.
برای مثال پسربچه کت پدر را می پوشد و یا اینکه دختربچه لباسهای مادر و کفش اورا به پا می کند.
بازی های خیالی:این نوع یکی از بهترین بازی های بازی درمانی است.
به این صورت که کودک نیازها و آرزوهای خود را با استفاده از وسایل برطرف می سازد به طور مثال: عصایی برداشته و روی
آن مینشیند و تظاهر به اسب سواری می کند.
بازی های آموزشی: بازی های آموزشی موجب تقویت حواس کودکان می شود.
در این بازی درمانگر باید بداند از چه وسایلی استفاده کند به طور مثال از مکعب های چوبی برای یادگیری ساده ریاضی استفاده کند.
بازی های خلاقیتی:کار کردن روی خلاقیت بچه ها خیلی مهم است زیرا باعث تقویت مهارت آنها می شود.
همچنین کودک با به وجود آوردن چیزی احساساتش را ساده تر بیان میکند.
توصیه های مهم در رابطه با بازی والدین با کودکان
بازی کردن با کودک فقط به عهده ی مادر نیست و پدر نیز باید به بازی با کودک بپردازد. همچینین برای بازی کردن استفاده از گوشی موبایل را ممنوع کنید.
برای شروع بازی هنگامی که میخواهید با کودک بازی کنید زمان انجام هر بازی را به او بگویید و از کلمه های <باید> و <نباید> استفاده نکنید و اجازه دهید خودش نقش هایش را انتخاب کند، حتی اگر بازی تکراری باشد.
هنگام بازی، با خیال پردازی های کودک پیش بروید حتی اگر نام وسایل را تغییر دهد.
در هنگام بازی با کودک در رابطه تان با او تمرکز کنید، نه مشکل و مسئله او
کاری را برای کودک انجام ندهید که او نیز میتواند آن را انجام دهد زیرا اعتماد به نفس را از او میگیرد. بنابر این کار هایی را که او نمیتواند انجام دهد صبورانه نگاه کنید و او را تشویق کنید.
پژوهشی بر روی ۲۲ کودک (۴-۱۰) سال که بازی درمانی بر روی آنها آزمایش شده نشان میدهد که میتواند باعث افزایش قابل توجهی اعتماد به نفس به کودک باشد.
همچنین کاهش مشکلات رفتاری درونی و بیرونی و افزایش روابط اجتماعی با درمانگر و همچنین دیگران شده است.
از طرفی برنامه فشرده بازی درمانی برای درمان کودک، خشونت خانگی را به همراه اورده است.
رفتار کودکان ۱: وقتی چیزی از کسی میخواهید، بگویید، «لطفاً».
رفتار کودکان ۲: وقتی چیزی از کسی می‌گیرید، بگویید، «متشکرم».
رفتار کودکان ۳: هیچوقت بین صحبت بزرگترها نپرید مگر اینکه کارتان خیلی مهم باشد. مطمئن باشید وقتی حرفشان تمام شد متوجه شما شده و جوابتان را می‌دهند.
رفتار کودکان ۴: اگر نیاز است که فوراً توجه کسی را به خودتان جلب کنید، از عبارت «عذر می‌خواهم» استفاده کرده و پشت سر آن بقیه حرفتان را بزنید.
رفتار کودکان ۵: اگر برای انجام کاری تردید دارید، اول اجازه بگیرید. اینکار باعث میشود بعداً پشیمان نشوید.
رفتار کودکان ۶: برای دیگران هیچ فرقی نمی‌کند شما از چه چیزهایی خوشتان نمی‌آید. نظرات منفی‌تان را برای خودتان نگه دارید یا فقط با دوستانتان مطرح کنید.
رفتار کودکان ۷: هیچوقت درمورد خصوصیات ظاهری دیگران نظر ندهید مگر برای تحسین کردن آنها.
رفتار کودکان ۸: وقتی کسی از شما حالتان را می‌پرسد، پاسخ داده و شما هم حالشان را بپرسید.
رفتار کودکان ۹: وقتی در خانه دوستتان هستید، یادتان باشد موقع رفتن حتماً از پدر و مادرش تشکر کنید.
۲۵ رفتاری که باید به کودکانتان آموزش دهید
آموزش رفتار ۱۰: وقتی میخواهید وارد اتاقی شوید که در آن بسته است، ابتدا در زده و قبل از اینکه در را باز کرده و وارد اتاق شوید، منتظر بمانید که کسی اجازه دهد.
آموزش رفتار ۱۱: وقتی به جایی تلفن می‌کنید، حتماً ابتدا خودتان را معرفی کرده و بعد بخواهید که با فرد موردنظرتان حرف بزنید.
آموزش رفتار ۱۲: وقتی کسی هدیه‌ای به شما میدهد، حتماً از او قدردانی و تشکر کنید. حتی میتوانید این کار را با یک ایمیل تشکر انجام دهید.
آموزش رفتار ۱۳: هیچوقت جلو بزرگترها از کلمات زشت استفاده نکنید. بزرگترها همه این کلمات را بلدند و اصلاً برایشان جذابیتی ندارد.
آموزش رفتار ۱۴: هیچوقت به کسی فحش ندهید.
آموزش رفتار ۱۵: به هیچ دلیلی کسی را مسخره نکنید. اینکار به دیگران نشان میدهد که آدم ضعیفی هستید.
آموزش رفتار ۱۶: حتی اگر بازی یا جمعی به نظرتان خسته‌کننده آمد، آرام بنشینید و تظاهر کنید که برایتان جالب است.
آموزش رفتار ۱۷: اگر موقع راه رفتن با کسی برخورد کردید، بلافاصله عذرخواهی کنید.
آموزش رفتار ۱۸: موقع عطسه یا سرفه کردن جلو دهانتان را بگیرید و هیچوقت در مکان‌های عمومی بینی‌تان را تمیز نکنید.
آموزش رفتار ۱۹: وقتی میخواهید از دری رد بشوید، نگاه کنید شاید لازم باشد در را برای کسی نگه دارید.
۲۵ رفتاری که باید به کودکانتان آموزش دهید
آموزش رفتار ۲۰: اگر دیدید والدین، معلم یا همسایه‌تان مشغول انجام کاری هستند، از آنها سوال کنید که میتوانید کمکشان کنید یا نه. اگر پاسخشان مثبت بود آن کار را انجام دهید چون ممکن است کاری جدید یاد بگیرید.
آموزش رفتار ۲۱: اگر بزرگتری از شما می‌خواهد کاری انجام دهید، بدون غر زدن و با لبخند آن کار را انجام دهید.
آموزش رفتار ۲۲: وقتی کسی به شما کمک میکند. از او تشکر کنید. اینکار باعث میشود آن فرد دوست داشته باشد باز هم به شما کمک کند.
آموزش رفتار ۲۳: از وسایل غذاخوری درست استفاده کنید. اگر اینکار را خوب بلد نیستید، از والدینتان بخواهید به شما یاد بدهند یا به آنها نگاه کرده و یاد بگیرید.
آموزش رفتار ۲۴: موقع غذا خوردن روی پایتان دستمال بیندازید و در صورت لزوم از آن برای پاک کردن دور دهانتان استفاده کنید.
آموزش رفتار ۲۵: برای برداشتن چیزی از روی میز غذا خم نشوید، از دیگران بخواهید آن را به شما بدهند.
جهت تماس و دریافت زمان مشاوره از طریق لینک تماس با ما با خانم راحله صادقی ارتباط برقرار نمایید.